KIYI KUMULLARINDA BİTKİ SOSYOLOJİSİ ARAŞTIRMALARI

Türkiye kıyı kumullarında bugüne kadar yapılmış 319 kaynak tespit ettik. Bu yayınlardan 112’si flora, 47’si kumul ağaçlandırma ve40’ı kumul bitki sosyolojisi ile ilgili yayınlar. Ayrıca kumullar ile ilgili biyolojisi, biyotik faktörler, coğrafya, ekoloji, iklim, jeoloji, jeomorfoloji, kumul değişim,peyzaj, planlama, tarım, toprak, yönetim vb. ile ilgili yayınlar yapılmış.

Türkiye kıyı kumullarında yapılan bitki sosyolojisi çalışmalarında bazı yayınlar tez, proje, yayın şeklinde tekraren yayınlanmış olup bunlardan sadece bir tanesi bu yayına konmuştur.

Kıyı kumulları ile ilgili yapılan 40 yayında 37 kişinin adı bulunmakta. Bunula birlikte bu yayınların bir kısmı ortak yayın olduğu için bitki sosyolojisi ile ilgili çalışma yapmayan kişilerin adları bir şekilde geçmekte.Bir kısmı bir tek tez çalışması yapıp daha sonra kumullarda bitki sosyolojisi çalışmaları yapmadığı için bunlar esas olarakkıyı kumul çalışan bitki sosyologları değildir. Kıyı kumulu çalışan Türk bitki sosyologlarının sayısı bir elin parmak sayısı kadar değil.

Burada verilen 40 yayından 10’u tez çalışması, 6’sı TÜBİTAK projesi ve 2’si Avrupa Konseyi projesidir.Kıyı kumulları ile ilgili 214 yayınımızdan  bitki sosyolojisi ile ilgili olan 11 yayınımız seçilerek burada verilmiştir.Kılınç’ın 6, Çetik, Karaer, Kutbay ile Özkanca’nın 3’er yayını verilmiştir.

M. Zohary’nin 1973yılına ait“Geobotanical foundations of the Middle East” kitabında kıyı kumullarına ait birkaç örneklik alan (relevé) çalışması dışında, Türkiye kıyı kumullarının bitki topluluklarına ait ilk araştırma 1969-1974 yılları arasında yapılıp 1974 yılında kabul edilen tezimizdir. Bu tez 1977 yılında İngilizce olarak “Communications Fac. Sci. Univ. Ankara” dergisinde yayınlandı. 1977 yılında doktora hocamız Ali Rıza ÇETİK’in Antalya kumullarına ve Özcan SEÇMEN’in Gökçeada ve Bozcaada kumullarına ait yayınları yayınlandı.
1970 öncesi kıyı kumullarında bitki sosyolojisi çalışmaları bulunmamakta. Dönemler itibariyle kıyı kumullarında yapılan bitki sosyolojisi çalışmalarının sayıları ise şöyle; 
1970-1979 - 5, 1980-1989 - 8, 1990-1999 – 11, 2000-2009 - 8, 2010-2019 - 8 ve 2020 sonrası 1 tane.

Kıyı kumulları için yapılan yayınların en azından bir kısmı bitki sosyolojisi açısından doğru yapılmış çalışmalar değil. Bitki sosyolojisi çalışmasının kalitesi için araştırmaya başlamadan önce;
•    Başta bitki sosyolojisi bilimi olmak üzere en azından birkaç bilim dalı açısından kıyı kumulları hakkında bilgi ve tecrübesinin olması gerekir.
•    Kıyı kumulları hakkında bitki sosyolojisi ve alt bilim dalları hakkında dünya ve özellikle komşu ülkeler kaynaklarına sahip olması gerekir. 
•    Sadece küçük bir kıyı kumulu araştırılarak bitki toplulukları ve bunların sistematiği konusunda karar verilmesinin sağlıklı olmayacağının bilinmesi gerekir.

Halbuki bu konularda yeterli olmayan örneğin yeni üniversite mezunlarından en azından 10 kişiye kumullar tez konusu olarak verilmiş. 

Kıyı kumullarında süren çeşitli ve şiddetli tahribatlar nedeniyle bitki toplulukları süratle yok edildiği için vejetasyon araştırmalarını yapmak artık kumulların çok büyük kısmı için imkânsızlaşmıştır.

1.    AĞIR, S. U., KUTBAY, H. G., KARAER, F. & SÜRMEN, B. – 2014 - The classification of coastal dune vegetation in Central Black Sea Region of Turkey by numerical methods and EU habitat types - Rend. Fis. Acc. Lincei, 25:453–460. 

2.    AKSOY, N., ÖZKAN, N.G., ASLAN, S. &KOÇER, N.– 2013 – Melenağzı kumul vejetasyonunun (Düzce-Sakarya) biyolojik çeşitlilik açısından irdelenmesi – 13. Biyolojik Çeşitlilik Sempozyumu, 217-222. Marmaris.

3.    ÇAKAN, H., DÜZENLİ, A. & KARAÖMERLİOĞLU, D. -2003 – Çukurova deltası (Yumurtalık lagünü,Akyatan, Ağyatan ve Tuz Gölü) vejetasyonunun araştırılması – TÜBİTAK, TBAG-1793 nolu proje :199 s.

4.    ÇETİK, A. R. – 1977 – Sorgun (Manavgat), Kemer, Lara (Antalya) ve Kavaklı kumullarının vejetasyonu –TÜBİTAK, TBAG-257 nolu proje: 44 s.

5.    ÇETİK, A. R. – 1982 -  Sorgun (Manavgat), Kemer, Lara (Antalya) ve Kavaklı (Finike) kumullarının fitososyolojik ve fitoekolojik yönden incelenmesi - Antalya. (Phytosociological and phytoecological studies of  Sorgun, Kemer, Lara and Kavaklı sand dunes – Antalya) - Selçuk Univ., Fen Fak. Derg. B, 2 : 1-22.   

6.    ÇETİK, A. R. – 1982 – Sorgun (Manavgat), Kemer, Lara (Antalya) ve Kavaklı (Finike) kumullarının fitososyolojik ve fitoekolojik yönden incelenmesi. Antalya – Atatürk Üniv., Fen Fak. Derg., 1 : 331-359.

7.    ÇINAR MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK VE PROJE HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. – 2007 –Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi biyolojik zenginliğinin tespiti ve yönetim planının hazırlanması – ÖÇKK Başkanlığı, 148 s. Ankara.

8.    GEHU, J.-M. & USLU, T. - 1989 - Données  sur  la  végétation    littorale de la Turquie  du Nord-Ouest-Phytocoenologia, 17 (4) : 449-505. Berlin/Stuttgart. 

9.    GEHU, J.-M., USLU, T. & COSTA, M.  -1992- Apport à la connaissance phytosociologique du littoral sud de la Turquie méditerranéenne - Colloques phytosociologiques,19:591-622. Stuttgart. 

10.    GÜMÜŞBOĞA, F. – 2006 – Samandağ kıyı kumulunun bitki ekolojisi ve çevresel değerlendirme yönünden araştırılması – M.K.Ü. Fen Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi, 62 s. Antakya.

11.    KARAER, F., KUTBAY, H. G. & KILINÇ, M.  1997 – Doğu Karadeniz Bölge kıyı kumullarının flora ve vejetasyonu – Doğa Tr. J. of Botany, 21 (3) : 177-186.

12.    KARAKÖSE, M. – 2015 – Yaralıgöz Eğpitim ve Gözlem ormanı (Kastamonu) ile Finike Merkez Orman Planlama biriminin (Antalya) florası, vejetasyonu ve habitat tiplerinin sınıflandırılması – K.T.Ü. Fen Bil. Ens., Doktora tezi: 308 s.

13.    KARAÖMERLİOĞLU, D. – 2007 – Göksu Deltasındaki (Silifke) doğal ekosistemlerin bitki ekolojisi yönünden araştırılması – Ç.Ü. Fen Bil. Ens., Doktora tezi, 292 s. Adana.

14.    KAVGACI, A. & CARNİ, A. – 2009 – İğneada (Kırklareli) kumul vejetasyonunda bitkilerin ekolojik gösterge değerleri üzerine bir araştırma – TÜBİTAK, TOVAG-3313 nolu proje, 64 s.

15.    KILINÇ, M. & KARAER, F. – 1994 – Sarıkum (Sinop) kumulunun flora ve vejetasyonu – 12. Ulusal Biyoloji Kongresi Bildiri Özeti : 27.  Edirne.  

16.    KILINÇ, M. & ÖZEN, F. – 1990 - Orta Karadeniz Bölgesi Kıyı Kumullarının Vejetasyonunun Asosyasyon Analiz Metodu ile Sınıflandırılması - 10.Ulusal Biyoloji Kongresi, 18-20 Temmuz , Botanik bildirileri, 2  : 291-297. Erzurum.

17.    KILINÇ, M. & ÖZKANCA, R.– 1990 - Orta Karadeniz Bölgesi Kumullarının Vejetasyonu Üzerinde Fitososyolojik bir Araştırma, On dokuz Mayıs Üniv. Fen Bil. Enst. Y. Lisans tezi, Samsun-Türkiye. Doğa-Tr. J. of  Botany. 15(1991), 328-348. 

18.    KILINÇ, M. & ÖZKANCA, R.– 1991 - Orta Karadeniz Bölgesi Kıyı Kumullarının Vejetasyonu - Doğa Tr. J. of Botany. 15 (3) : 328-348.   

19.    KORKMAZ, H., MUMCU, U., ALKAN, S.& KUTBAY, H. G. – 2012 – Gölardı (Terme/Samsun) Yaban Hayatı Koruma Alanı’nın psammofil, higrofilkve orman vejetasyonu üzerine sintaksonomik bir araştırma – Ekoloji, 21, 85: 64-79. 

20.    MUMCU, Ü. – 2010 – Gölardı (Terme/Samsun) Tabiatı Koruma Alanı’nın floristik ve fitososyolojik özellikleri – O.M.Ü. Fen Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi : 101 s. Samsun.

21.    LOVRIC, A.-Z. & USLU, T. -1993- Dry coastal ecosystems of Turkey - In : MAAREL, E. van der (ed.). Ecosystems of the world. Vol.2A.  Dry coastal ecosystems - Polar Regions and Europe - Elsevier Scientific publ.:443-461. Amsterdam. 

22.    ORAL, D. (DEMİR) – 2010 – Kasatura Körfezi ile çevresinin (Kırklareli-Tekirdağ-İstanbul) flora ve vejetasyonu – İ.Ü. Fen Bil. Ens., Doktora Tezi; 311 s. İstanbul.

23.    ÖZEN, F. – 1988 - On dokuz Mayıs Üniversitesi Kurupelit kampus alanı ve çevresinin vejetasyonu üzerinde fitososyolojik bir araştırma – O.M.Ü. Fen Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi: 

24.    ÖZKANCA, R. – 1989 – Orta Karadeniz Bölgesi kıyı kumullarının vejetasyonu üzerinde fitososyolojik bir araştırma – O.M.Ü. Fen Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi; 55 s. Samsun.

25.    SEÇMEN, Ö. – 1977 – Gökçeada ve Bozcaada adalarının flora ve vejetasyonu – TÜBİTAK, TBAG-211 nolu proje, 154 s., Ankara.

26.    SEÇMEN, Ö., UYSAL, İ. & KARABACAK, E. – 2001 -  Aydıncık (Kefaloz-Gökçöeada)’nın kumul ve bataklık florası ve vejetasyonu – Ulusal Ege Adaları Toplantısı, 114-124. Gökçeada.

27.    SERTESER, A. – 1999 – Akyatan (Adana) kıyı kumullarında bitki örtüsü ile toprak ilişkisi – Afyon K. Üniv., Fen Bilimleri Dergisi, 1 (2): 27-34.

28.    SERTESER, A. – 2018 – Coastal dunes of East Mediterranean features of endemic Ononidetum hispanicae association – EPSTEM, 3: 85-89.

29.    SEZER, Y. – 2006 -  Şile ve civarının (İstanbul) flora ve vejetasyonu – M.Ü. Fen Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi, 113 s. İstanbul.

30.    TERZİOĞLU, S., ANŞİN, R., KILINÇ, M. & ACAR, C. – 2007 – Vascular plant diversity in Solaklı watershed in Northeastern Turkey – Phytologia Balcanica, 13 (2): 213-222. Sofia.

31.    USLU, T. -1974- Mersin ile Silifke arası kumul ve maki vejetasyonunun bitki ekolojisi ve sosyolojisi yönünden araştırılması - Ankara Üniv., Fen Fak., Doktora Tezi:132 s. Ankara. 

32.    USLU, T. -1977- A plant ecological and sociological research on the dune and maquis vegetation between Mersin and Silifke - Commun. Fac. Sci. Univ. Ank. 21 C2, suppl.1:60 pp. Ankara. 

33.    USLU, T. -1981- Aydın'ın batısında Küçük ve Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölge vejetasyonunun bitki ekolojisi ve sosyolojisi yönünden araştırılması - Ankara Üniv., Fen Fak.,Doçentlik tezi:197 s. Ankara. 

34.    USLU, T. -1985- Aydın'ın batısında Küçük ve Büyük Menderes nehirleri arasında kalan bölge vejetasyonunun bitki ekolojisi ve sosyolojisi yönünden araştırılması - Gazi Üniv. yay. 71, Fen-Ed. Fak. yay. 8:174 s. Ankara. 

35.    USLU, T. -1993- Göksu deltası'nda kıyı kumul yönetimi. - DHKD Uluslararası Göksu Deltası Çevresel KalkınmaSemineri Bildiri Metinleri, 6-9 Ekim 1992:139-153. Silifke 

36.    USLU, T. -1995- Belek (Antalya) kıyı kumulu bitki örtüsü – In : DEMİRAYAK, F. (Koordinatör). Belek (Antalya) yönetim planı. DHKD Projesi:43 s. İstanbul. 

37.    USLU, T. & BAL, Y. -1996- Ceyhan deltası (Adana) nda kıyı kumulu yönetimi - 3. Coğrafya Sempozyumu BildiriÖzetleri, 15-19 Nisan 1996:71.  Ankara. 

38.    USLU, T. -1998- Belek (Antalya) kıyı kumulu - Türkiye Kıyıları 98 Konferansı:195-205. Ankara. (In Turkish)

39.    YILMAZ, C. & KORKMAZ, H. – 2017 – Terme’nin biyoçeşitlilik ve doğal ortam özellikleri – Serander yay. Trabzon: 214 s.

40.    YILMAZ, Y. – 2021 – Filyos Deltası kumul vejetasyonu – Karabük Üniv. Yüksek Lisans tezi: 254 s.