TÜRKİYE MANDALİNA PAZARINDAN DÜNYAYA YANSIMALAR

EŞSİZ Bodrum mandalinası AB perakendesine GİREMİYOR

Türkiye Mandalina Pazarından DÜNYAYA yansımalar

Haber Analizdeki sevgili okurlarımla arayı açtım yine…ama bu üzerinde hassasiyetle durduğum Tarım ve Bodrum mandalinası konusunda tembellik veya umursamazlık yaptım anlamına gelmesin….Üstelik, ABD’de yıllarca birlikte ekonomik araştırma ve danışmanlık konularında çalıştığım arkadaşları da endişelerime ortak ederek, birlikte çözüm üretmeye çalıştım; yani, bugün okuyacaklarınız bu ortak çalışmaların süzgeçten geçmiş bir derlemesi diyelim.

Aktaracağımız pazara dair küresel hatırlatmalar yaparak başlayalım; ilk 5 ihracatçı (İspanya, Çin, Türkiye, Fas, Güney Afrika) dünya mandalina ticaretinin %71'ini kontrol ediyor; İspanya tek başına yılda 2,6 milyon ton sevkiyat yapıyor, yani Bodrum'un teorik toplam üretiminden 200 kat daha fazla.

Bodrum mandalinası ana akım AB perakendesinde bulunmuyor çünkü:

•    Geç hasat, Noel zamanı talebini zaten karşılayan İspanyol Clemenules/Nadorcott programlarıyla çakışıyor.

•    19 çekirdekli Bodrum mandalinası, AB süpermarketlerinin çekirdeksiz ürün talebini karşılayamıyor (meyve başına < 5 çekirdek).

•    Yarımadada kontrollü atmosfer veya kurutma altyapısı yok; renk dağılımı eşit değil ve bu da üreticileri  İstanbul toptancı pazarlarına bağımlı bırakıyor.

Niş fırsatlar mevcut:

•    Almanya, Hollanda ve Belçika'da, Cİ (Coğrafi İşaret)temasının ve organik statüsünün (fiili olarak ilaçlanmamış) lüks/pahalı gıdayı tüketiciye kabullendiriyor olması; mandalinakilosunun 5-6 € ‘yu makul kabul ettiği lüks şarküteri ve e-ticaret mevcudiyeti.

•    Batı Avrupa'daki etnik Türk perakende zincirleri (örneğin TürkMarket, Dönertürk) Yeni Yıl ve dini bayramlar sürecinde haftada 4-5 ton meyveyi hava yoluyla ithalat edebiliyor.

•    "Ege mandalinası hikayesinden” yararlanan gümrüksüz satış mağazaları ve butik oteller (Bodrum markalı hediye kutuları).

Bodrum mandalinası denince, maliyet açısından rekabetçi olmak durumundaki herhangi bir turunçgilden söz edilmediğini hatırlatarak konuyu irdelemekte fayda var. Yani, Bodrum mandalinasının geleceği, özellikli, küçük partili, yüksek kârlı kanallarda yatmaktadır; duyusal benzersizliğin, coğrafi romantizmin ve turistik hafızanın paraya çevrilebileceği, farklılaştırılmış, bir üründür mercek altına alınan… Tohum azaltma, soğuk zincir ve AB düzeyinde coğrafi işaret korumasında hızlı  adımlar atılamazsa, bu değerli meyve  bir önemli ihracat markası olmak yerine, akıllarda “parlatılmış-özel bir hatıra marka” olarak kalma riskiyle karşı karşıyadır.

Bodrum mandalinası, bölgesel ve küresel narenciye pazarında eşsiz ancak hassas bir konuma sahiptir. Rekabet gücü dört dayanakta toparlanabilir:

1-Duyusal ve Kimyasal Benzersizlik, 2-Coğrafi İşaret (Cİ), 3-Turizm ve Deneyim Ekonomisi, 4-Katma Değerli Ürün Geliştirme Hattı

1-Duyusal ve Kimyasal Benzersizlik,

“İnce kabuğu, yoğun aroması, yüksek meyve suyu içeriği ve tıbbi, aromatik yağ bakımından zenginliği ile, hiçbir Türk veya Akdeniz mandalinasının ulaşamayacağı tat koku, renk, görünüş farklılaşması sağlar.”

Ancak, meyvesi küçük-orta büyüklükte olduğundan, ve oldukça geç olgunlaştığından (aralık ortası - şubat) modern perakende zincirlerinin değer verdiği iki özellik açısından zaaftadır;yani, raf ömrü kısa olup, taze kesim kolaylığı sınırlıdır;

2-Coğrafi İşaret (Cİ)

"2009'da tescil edilmiş Türkiye Coğrafi İşareti ve AB içinde korunan marka isim turizm kanallarında ve gurme segmentlerinde “birinci sınıf hikaye anlatımına olanak tanır.” Ancak, Coğrafi İşaret (Cİ) Türkiye dışında henüz çok az biliniyor; AB kayıtlarında PDO/PGI-menşe ismi korumalı ürün-karşılığı bulunmuyor, dolayısıyla büyük ithalat pazarlarında yasal koruma açısından ürün zaaftadır.

3-Turizm ve Deneyim Ekonomisi

"Yılda 4 milyondan fazla turist Bodrum'u ziyaret ediyor; mandalina bahçeleri, hasat festivalleri, mandalina-gazoz ve reçel tadımları turistleri anında marka elçilerine ve “online” alıcılara dönüştürüyor.” Ancak, Turizm talebi mevsimsel ve fiyata duyarsız olup, ihracatçıların ihtiyaç duyduğu istikrarlı, yüksek hacimli sözleşmelerin önünü kesmektedir.

4-Katma Değerli Ürün Geliştirme Hattı

"Yerel girişimciler bir mikro ekosistem oluşturmuş durumda: gazlı içecekler, kolonya, lokum, çikolata, tıbbi-aromatik yağ, hatta "mandalina peyniri” Ancak, sektörde her şeyufak ölçekli, esnaf işi kalmıştır; Örneğin Ortakent'teki tek paketleme tesisindeki ölçeklerrakip ülkeler İspanya, Fas veya Güney Afrika'daki  paketleme hatlarına göre 8 kat daha küçüktür.

Türkiye, dünya çapında 3. büyük mandalina ihracatçısıdır, ancak taze narenciye ihracat hacminin %50'si Rusya'ya, ardından Irak ve Ukrayna'ya yapılmaktadır.

Bodrum meyvesi, ulusal mandalina hacminin %1'inden azını temsil eder; ülke mandalina arzının büyük kısmıEge (Yatağan-Milas) ve 4-6 hafta daha erken hasat edilen Doğu Akdeniz (Adana, Mersin) bölgelerinden gelir.

Türkiye içinde, Bodrum, standart Satsuma türleri sayesinde %20-40 oranında önemli prim, gelir elde etse de, İstanbul'a lojistik maliyeti (yaklaşık 900 km) bu karın yarısı kadarınıgötürmektedir.

Yakındaki Balkan pazarlarında (Bulgaristan, Romanya, Sırbistan) Bodrum mandalinası, maalesef, hala bilinmemektedir; ülkelerin perakende raf alanı, Bodrum yetiştiricilerinin nadiren tedarik edebildiği bir format olan net 600-800 gramlık paketlerdeki Yunan ve İspanyol mandalinaları tarafından ele geçirilmiştir.

Aşağıda Türk mandalinasının başlıca rakipleriyle özet karşılaştırması eşsiz Bodrum mandalinasının AB perakendesine neden giremediğini açıklamakta daha aydınlatıcı olacaktır:

Oysa, Türkiye, Hacim ve Değer fırsatlarını değerlendirebilir:

•    Hacim fırsatı: Türkiye, 2028 yılına kadar AB ve İngiltere'ye yılda 300-400 bin ton mandalina ihracatı yapabilir (≈ 320 milyon ABD doları) ve bu da İspanya'nın açığını kapatabilir.

•    Değer fırsatı: Organik + tıbbi yağ + Cİ priminin yakalanması, ortalama FOB fiyatını 0,90 kgABD dolarından (taze) 1,50 kg ABD dolarına çıkarıyor…

İhracatçılar/Karar alıcılar  için Eyleme Dönüştürülebilir Yol Haritası da sunalım dedik

Bu özetler ışığında iyimser bir tahmini sonuç ile bitirebiliriz; 

Genel olarak bakıldığında Bodrum ve genel Türk mandalinası, önümüzdeki 2-3 sezonda kalite, sertifikasyon ve markalaşma yatırımları yapılması şartı ile “düşük maliyetli Rus tedarikçisi” konumundan “katma değerli Akdeniz alternatifi” konumuna geçmeye hazır görünüyor.